Het Immuunsysteem deel 1 – Wat is het & Hoe werkt het?

Regelmatig schrijf ik hier op de blog over het belang van een gezond immuunsysteem (afweersysteem). Maar wat is dat systeem nou precies? Hoe kan het optimaal zijn werk doen? In dit artikel leg ik dit verder uit. In deel 2 van deze tweeluik wil ik dieper ingaan op immuunrespons en wat als het op z’n gat ligt?

Wat is je Immuunsysteem?

Ons immuunsysteem is essentieel voor ons overleven. Zonder dit systeem zou ons lichaam wagenwijd openstaan voor elke aanval van bacteriën, virussen, parasieten en wat dies meer zijn. Het is ons immuunsysteem dat ons gezond houdt in deze wereld van pathogenen.

Je moet je afweersysteem zien als een enorm netwerk van cellen en weefsel dat continu op de uitkijk staat voor mogelijke indringers. Als zo’n indringer gespot is, wordt een bijzonder complexe aanval opgezet.

Het immuunsysteem zit verspreid over het hele lichaam en omvat vele soorten cellen, organen, eiwitten en weefsel. Het kan lichaamseigen stoffen onderscheiden van ‘buitenaardse’. Ook herkent het dode en kapotte cellen en voert het ze af.

Wanneer het immuunsysteem een pathogeen ontdekt, bijvoorbeeld een bacterie, virus of parasiet, dan wordt er een zogeheten immuunrespons opgezet. In deel 2 van dit onderwerp meer hierover. Voor nu: wat zijn de hoofdrolspelers in ons afweersysteem?

Belangrijkste onderdelen van het Afweersysteem

Er zijn grofweg 5 grote spelers in de lichamelijke bescherming tegen pathogenen:

1.De Huid

De huid is je eerstelijnsbescherming tegen pathogenen van buitenaf. Je huid is de fysieke grens tussen binnen en buiten.

2. De Darmen

In je darmen wonen miljarden en miljarden bacteriën die samen een heel belangrijk onderdeel van je immuunsysteem vormen. Een goede balans tussen ‘goede’ en ‘slechte’ darmbacteriën is de sleutel tot een goede darmgezondheid en daarmee een goedwerken afweersysteem.

3. De slijmvliezen

Je slijmvliezen vind je in je luchtwegen en keelholte. In je luchtwegen worden bacteriën opgevangen en naar je keelholte vervoerd. Daar aangekomen komen die bacteriën in aanraking met stoffen die die bacteriën onschadelijk maken. Blijft er evengoed nog wat achter? Je speeksel en maagzuur doden op hun beurt ook de nodige indringers.

4. Bloed

In je bloed heb je rode en witte bloedcellen. De witte bloedcellen zijn onderdeel van je immuunsysteem. Deze bloedcellen worden ook wel leukocyten genoemd. Ze circuleren door je lichaam via de bloedbaan en het lymfestelsel dat parallel loopt aan de aderen en slagaderen.

Witte bloedcellen lopen continu patrol op de uitkijk naar pathogenen. Zodra ze een doelwit zien, beginnen ze zich te vermenigvuldigen en geven ze signalen af naar andere cellen om dat ook te doen.

Witte bloedcellen worden op verschillende plekken in het lichaam opgeslagen. Die plekken worden ook wel het lymfestelsel genoemd. Een aantal bekende onderdelen hiervan zijn:

• Thymus (zwezerik) — een klier die zich bevindt tussen de longen en net onder de nek.
• Milt — een orgaan dat bloed filtert. Je vindt het links bovenin de buik.
• Beenmerk — bevindt zich binnenin je botten, produceert ook rode bloedcellen.
• Lymfeklieren —kleine klieren die op verschillende plekken in het lichaam zitten, bijvoorbeeld de oksels en in de keel.

5. Lymfestelsel

Naast je bloedvatenstelsel heb je nóg een stelsel in je lichaam: het lymfestelsel. Anders dan je bloedvatenstelsel is je lymfestelsel puur een afvoerend systeem. Het lymfestelsel heeft twee functies:

1. Het afvoeren van afvalstoffen.
2. Afweer tegen infecties. Je lymfklieren bevatten dus witte bloedcellen die infecties helpen tegen te gaan.

Je Immuunsysteem Boosten

Je hoort of leest het vaak: “Doe zus of zo om je immuunsysteem een boost te geven!”. Dit kan van alles zijn: slapen, sporten, vrijen, bepaalde dingen wel of niet eten, supplementen. Nou klinkt het heel mooi en gezien hoe verweven ons afweersysteem is door ons hele lichaam, is het ook niet zo gek te denken dat je heel veel kan doen om jezelf een ‘boost’ te geven. Maar wat zegt de wetenschap er over?

Vitamine D

Zorg voor voldoende vitamine D door middel van zonlicht, suppletie en voeding. Van vitamine D is bewezen dat het actief helpt het immuunsysteem te versterken. Bron

Lees hier meer over zonlicht, suppletie en vitamine D rijke voeding.

Probiotica

Wetenschappers erkennen dat een gezonde darmflora de gastheer of -vrouw (jij dus) ten goede komt. Met name op het gebied van het immuunsysteem dus. Bron

Probiotica vind je in gefermenteerde voeding als yoghurt en kefir. Aanvullen met een goed supplement van bijvoorbeeld Bio-Kult is ook een prima manier om je darmflora te ondersteunen.

Slaap

Langdurig slaaptekort heeft een negatief effect op je immuunsysteem. Ik denk dat iedereen dat wel eens ervaren heeft. Je slaapt een tijd slecht, om wat voor reden dan ook, en je krijgt prompt een koortslip, je wordt verkouden of je komt even op school en pikt gelijk de heersende griep mee. Goed en voldoende slapen hebben een heel positief effect op het functioneren van het immuunsysteem. Bron

Lees hier meer over goed slapen en gezondheid.

Zink

Zink is een belangrijk mineraal voor je afweersysteem. Een tekort aan zink merk je o.a. doordat je gevoeliger wordt voor infecties, aften in de mond, sneller verkouden zijn en keelpijn.

Goede bronnen van zink zijn vlees, gevogelte, zeevoedsel, zuivel, (ongeraffineerde) granen, bonen, noten en zaden. Met name eiwitrijke voedingsmiddelen (van dierlijke herkomst) bevatten veel zink. Bron

Flavonoïden

Flavonoïden zijn de stofjes die groenten en fruit die prachtige kleuren geven en die ons mensjes helpen ons immuunsysteem gezond te houden. Anders gezegd: wil je aan je weerstand werken? Eet dan ruim voldoende (liefst biologische) groenten en fruit. Bron

Lees hier meer over waarom biologisch best is.

Je Immuunsysteem ondermijnen

Maar er zijn ook dingen die je kan doen die je afweersysteem juist ondermijnen. Slaap noemde ik net al even, maar er zijn zo nog een paar van die dingen:

Stress

Need I say more? Dat langdurige (chronische) stress funest is voor je gezondheid, hoeft eigenlijk niet verder uitgelegd te worden. Dat heb ik namelijk al eens gedaan 🙂 Lees het artikel hier.

Overdreven hygiëne

We hebben veel te danken aan sterk verbeterde hygiëne in ons land. Maar overdreven hygiëne is ook niet gezond. Een beetje vuil en viezigheid stimuleert juist ons immuunsysteem. Dus: niet altijd handen wassen voordat je gaat eten en alles met antibacteriële doekjes poetsen! Meer lezen: ‘Goed Vies’ van Dr. Maya Shetreat-Klein.

Koorts onderdrukken

Koorts (38º of hoger) is een natuurlijke reactie van het immuunsysteem om pathogenen te doden en af te voeren. Koorts onderdrukken door middel van paracetamol of ibuprofen stopt dit proces. Ja, je voelt je er wel iets beter door, maar echt gezond is het niet want de oorzaak van de koorts kan zo onopgelost blijven. Beter is het om koorts even de tijd te geven om zijn werk te doen voordat er ingegrepen wordt. Bij een gezond mens en kind gaat de koorts na korte tijd weer voorbij en heeft het zijn werk kunnen doen.

Uiteraard moet je wel alert blijven. In dit artikel leg ik uit waar je op moet letten en wanneer je de huisarts moet bellen.

Conclusie

Je immuunsysteem is een complex systeem dat door je hele lichaam heen zit. Het bestaat uit meerdere ‘beschermingslagen’ die er elk op hun manier voor zorgen dat pathogenen geen kans krijgen. Gezonde voeding, slaap, zonlicht en eventueel suppletie helpen je om je afweersysteem gezond te houden. Ziek worden en af en toe vies zijn, zijn ook niet zo erg en kunnen zelfs voordelen hebben.

In deel 2 zal ik dieper ingaan op andere aspecten van het immuunsysteem. Hou de blog daarom in de gaten!