Ontgiften – Hoe zit het nou precies? Deel 1

Er is geen enkel orgaan in ons lichaam dat ‘lui’ is, maar als het om de lever gaat is ‘hardwerkend’ zelfs een understatement! De lever heeft honderden functies, slaat vitaminen en mineralen op, beheerst het proces van cholesterol verwijdering, helpt vet af te breken, produceert triglyceriden, helpt de bloedsuiker reguleren, produceert gal en glycogeen, verwerkt aminozuren en verwijderd oude rode bloedcellen. En de lever is hoofdonderdeel in ons natuurlijke ongiftingsstelsel – het proces van omzetten en opruimen van giftige stoffen uit het bloed (zoals micro-organismen, vervuiling, medicatie, alcohol, bestrijdingsmiddelen en metabolische eindproducten).

Het is die laatste taak – ontgiften – dat wat extra aandacht verdient. Allereerst omdat het een concept is dat erg vaak foutief gebruikt wordt (veel zogenaamde detox diëten hebben geen enkele wetenschappelijke onderbouwing!), en ten tweede omdat het een proces is dat veel mensen niet goed begrijpen, ondanks dat dit proces – letterlijk! – van levensbelang is! Dus laten we vandaag iets dieper duiken in de wondere wereld van hoe de lever zijn ontgiftingsmagie doet!

Gifstoffen

De term ‘gifstoffen’ wordt behoorlijk vaak rondgestrooid zonder dat er een duidelijke definitie aan gegeven wordt. Vandaar dat er op enig moment dingen als graan, suiker en zelfs dierlijke eiwitten als ‘gifstoffen’ worden aangeduid. Vanuit een wetenschappelijk oogpunt is de definitie van een gifstof een giftige stof die ziekte of celbeschadiging kan veroorzaken (1). Dat is dus best breed!

Tegenwoordig worden we dagelijks blootgesteld aan een heel breed scala aan giftstoffen die zowel van buitenaf komen (bijvoorbeeld medicijnen en uitlaatgassen) als die in ons lichaam worden geproduceerd (zoals ammoniak dat vrijkomt bij de vertering van eiwitten). Ongeacht waar de gifstoffen vandaan komen, de lever heeft twee belangrijke biochemische fases om deze gifstoffen te neutraliseren en elimineren.

De eerste fase staat in het teken van het omzetten van gevaarlijke gifstoffen naar minder schadelijke stoffen en deze klaar te maken voor een eenvoudige uitscheiding (via poep of urine). De tweede fase omvat het proces waarin de gifstoffen worden gebonden aan andere moleculen zodat ze via gal of urine het lichaam uit kunnen gaan.

De eerste ontgiftingsfase

In de eerste fase van ontgifting van de lever worden met behulp van enzymatische processen (de zgn. P450 enzymen) niet alleen gifstoffen van buitenaf als drugs, bestrijdingsmiddelen en zware metalen, geneutraliseerd. Ook afbraakproducten die in ons lichaam ontstaan zoals hormonen en stoffen als bijvoorbeeld histamine, worden in deze fase onschadelijk gemaakt. In fase 1 wordt een deel van die stoffen volledig onschadelijk gemaakt. Maar een ander deel wordt voorbewerkt, klaar om in fase 2 verder verwerkt te worden.

Deze enzymen bepalen dus of je een goeie ontgifter bent of niet. Kenmerken van iemand bij wie dit proces niet optimaal werkt zijn bijvoorbeeld als iemand van een paar slokken wijn al dronken wordt of erg gevoelig is voor cafeïne. Dit is overigens deels erfelijk bepaald. Of het kan ondermijnd worden door bepaalde medicatie of ziekte.

Als er in fase 1 onvoldoende ontgift wordt, ontstaan er veel vrije radicalen. Deze agressieve chemische verbindingen veroorzaken onder andere weefselschade. Lees daar meer over in dit artikel.

Benodigde nutriënten voor deze fase:

• Vitamine B2, B3, B6 en B12
• Foliumzuur
• Glutation
• Flavonoïden

De tweede ontgiftingsfase

Na de eerste fase moet de tweede fase in gang gezet worden om het ontgiften af te ronden. In deze fase maakt de lever de eerder voorbereide gifstoffen verder wateroplosbaar. Voor de verschillende soorten gifstoffen zijn verschillende verwerkingsplekken of ‘fabriekjes’. Elk van die fabrieken heeft specifieke gifstoffen die het voor zijn rekening neemt:

• Acetylering verwerkt bijvoorbeeld medicijnen zoals antibiotica.
• Glutathionconjugatie verwerkt o.a. paracetamol, alcohol, koffie en bestrijdingsmiddelen.
• Sulfatie neemt allerlei hormonen en zware metalen voor zijn rekening.
• Glucoronidatie verwerkt aspirine, morfine, oxazepam.
• En methylering neemt specifieke hormonen en histamine voor zijn rekening.
• Als laatste is er glycinatie dat verantwoordelijk is voor o.a. nicotine en bepaalde E-nummers.

Deze benamingen hoef je niet te onthouden als je maar begrijpt dat elk van deze fabriekjes voedingsstoffen nodig heeft om die processen aan te kunnen. Goede voeding staat aan de basis van een goedwerkende fase 2 ontgifting. Wanneer er onvoldoende voedingsstoffen (vitaminen, mineralen en aminozuren) binnenkomen, dan leggen ze het werk neer en werkt dat proces slecht of niet.

Benodigde nutriënten voor deze fase:

• Vitamine B5, B12 en C
• Foliumzuur
• Magnesium
• Aminozuren als methionine, cysteïne, glycine, taurine, glutamine
• Choline
• Glutation (antioxidant)

Eindresultaat ontgifting

Als beide fases goed doorlopen zijn, dan zijn de gifstoffen aan watermoleculen gebonden en kunnen ze via de nieren (urine) of gal (poep) weer uitgescheiden worden. En voilà! De lever heeft zojuist potentieel gevaarlijke gifstoffen die het lichaam ziek kunnen maken, succesvol afgevoerd. Het gevaar is geweken!

Opmerking: Het idee dat je lichaam dus alleen ontgift of ‘detoxt’ wanneer je een sapkuur of een week lang alleen maar bittere groenten eet, is incorrect. Je lever ontgift 24 uur per dag. Hoe efficiënt dat gebeurt is inderdaad afhankelijk van je voedingspatroon, maar het is dus niet zo dat lukraak een detoxkuur doen na de kerst of vakantie zoveel impact zal hebben. Sterker, als je dat niet op de juiste manier doet, kan het zelfs gevaarlijk zijn! Hierover meer in deel 2 over de lever.

Een gezonde lever

Ik zal dit artikel zo afronden, want het is inmiddels een hele kluif geworden. In deel 2 over ontgiften zal ik dieper in gaan op wat je precies moet eten en doen om het ontgiften van het lichaam te ondersteunen. Je zal zien dat er met voeding veel winst te behalen valt!

Wat ik hierboven beschreven heb, is het proces van een gezonde lever. Maar zoals je weet is dit niet altijd het geval. Wanneer een lever niet optimaal kan functioneren vanwege een chronisch slecht voedingspatroon, alcoholmisbruik, leververvetting of genetische aandoeningen, uit zich dat op verschillende manieren. En daar zal ik dus in deel 2 verder op in gaan. Stay tuned!