Probiotica & De Hersenen

We horen de laatste tijd veel over probiotica in de media. Supplementen vullen de schappen van de apotheek, yoghurtreclames worden herhaaldelijk op televisie laten zien en gefermenteerd voedsel zoals zuurkool wordt eindelijk meer en meer gewaardeerd.

Met een hausse van microbioom-gerelateerd onderzoek dat de laatste jaren opduikt, is het algemeen bekend geworden dat de bacteriën die het maagdarmkanaal koloniseren een grote impact hebben op de lichamelijke gezondheid. Er is nu substantieel bewijs dat het onderhoud van een gezonde microbiële omgeving in de darmen ook enorm belangrijk is voor de ontwikkeling, stemming en functioneren van de hersenen.
Met andere woorden, het is heel goed mogelijk dat probiotica je hersenen verbeteren.

De darm-hersenverbinding

In het lichaam zijn het aantal eencellige organismen – voornamelijk in de vorm van bacteriën – tien keer zoveel als menselijke cellen. Meer dan 100 biljoen van deze krioelende microben nemen hun intrek in het maagdarmkanaal, waar ze hard aan het werk zijn om voedsel uit elkaar te halen om nuttige vitamines en mineralen er uit te halen, en waar nodig te beschermen tegen gevaarlijke pathogene indringers.

Maar naast hun lokale rol bij het optimaliseren van het spijsverterings- en immuunsysteem, hebben deze kleine organismen een nog veel grotere taak: de microben in de darmen werken samen met het zenuwstelsel om berichten door het hele lichaam en naar de hersenen te sturen.

Het spijsverteringskanaal heeft diepe, fysiologische verbindingen met het centrale zenuwstelsel. Informatie over honger en verzadiging moet immers tussen de twee worden uitgewisseld om te kunnen overleven.
De darmen hebben zelfs hun eigen set zenuwcellen of neuronen, ingebed in de darmwanden. Deze miljoenen neuronen vormen een sterk geïntegreerd neuraal netwerk dat het enterisch zenuwstelsel wordt genoemd. Met evenveel neuronen als het ruggenmerg is het enterische zenuwstelsel zo geavanceerd en complex dat sommigen het hebben gewaagd het ’tweede brein’ te noemen.

De nervus vagus, bijgenaamd de “zwervende zenuw“, dient als de belangrijkste verbinding tussen het enterische en het centrale zenuwstelsel. Als de langste hersenzenuw strekt het zich uit van de hersenstam tot aan de buik, waardoor signalen vrij tussen deze locaties kunnen passeren.
Interessant is dat ongeveer 90% van de vezels in deze spichtige zenuw signalen opwaarts van de ingewanden naar het hoofd transporteren, en niet andersom. Door deze manier van transporteren kunnen de microben in de darmen op een indrukwekkende manier de hersenen beïnvloeden. (1)

Rollen van probiotische bacteriën

Het idee dat de micro-organismen in onze buik invloed kunnen hebben op hoe we denken en wat we voelen, is prikkelend. Om deze darm-hersenverbinding verder te begrijpen, benoem ik hier enkele belangrijke manieren waarop microben in de darmen het zenuwstelsel beïnvloeden.

Bevorderen de groei en ontwikkeling van neuronen.

Verbindingen die door de micro-organismen in de darmen worden geproduceerd, stimuleren de afgifte van neurale groeifactoren, de eiwitten die de vorming en overleving van cellen van het zenuwstelsel stimuleren. Onderzoek suggereert nu dat zelfs vóór de geboorte de overdracht van bacteriën op de moeder en de foetus plaatsvindt via het vruchtwater en het bloed van de navelstreng, wat de ontwikkeling van het vroege zenuwweefsel stimuleert. Na de geboorte blijven microben van buitenaf (inclusief die van moedermelk, voedsel, contact met broers en zussen en huisdieren, enz.) het lichaam binnendringen en het zenuwstelsel vormen tijdens de kinderjaren en zelfs daarna. (2) (3)

Stimuleren geheugen en leren.

Bepaalde darmbacteriestammen produceren chemicaliën die in bepaalde delen van de hersenen een sympathische of ‘actieve’ reactie stimuleren. Dit gebeurt vaak in hersendelen die betrokken zijn bij besluitvorming, planning en aandacht, zoals de frontale cortex en hippocampus. Bacteriële metabolieten zijn dus erg belangrijk voor het aanjagen van de biochemische processen die betrokken zijn bij geheugen en leren. (4)

Begeleiden stemmingswisselingen.

Bepaalde micro-organismen helpen bij het produceren van stemmingsregulerende neurotransmitters zoals serotonine, GABA en melatonine. Meer dan 30 verschillende bacterieel afgeleide neurotransmitters werken lokaal in de weefsels van het maagdarmkanaal en geven ook signalen door aan het centrale zenuwstelsel. Er is gesuggereerd dat bijna 95% van de serotonine van het lichaam in de darmen wordt geproduceerd. (5)

Beïnvloeden spijsverteringspatronen.

Metabolieten van bacteriën stimuleren sensorische zenuwen in de darmen om de patronen van darmbewegingen te veranderen. Feedback van deze motorische veranderingen wordt vervolgens doorgegeven aan de hersenen, waar een reactie wordt opgewekt. Pijn en angst zijn twee van de meest voorkomende reacties. Deze ‘dialoog’ is een van de redenen waarom psychiatrische stoornissen vaak gepaard gaan met chronische spijsverteringsproblemen en vice versa. (6)

Beïnvloeden de gen-expressie. 

Er werd ooit gedacht dat genen totaal willekeurig waren. Het is nu echter bekend dat veel leefstijlfactoren een diepgaande invloed hebben op de manier waarop genen tot expressie komen. Uit de studie van epigenetica is gebleken dat micro-organismen hierin een grote rol spelen. Bacteriën in de darmen hebben de mogelijkheid om patronen van DNA-methylering te veranderen, waardoor bepaalde genen worden in- of uitgeschakeld. (7)

Kunnen probiotica je hersenen verbeteren?

Deze bevindingen hebben veel intrigerende vragen opgeroepen.

• Zou het veranderen van het microbioom de aanleg voor psychiatrische aandoeningen veranderen?
• Kunnen probiotica worden gebruikt om aandoeningen zoals angst en depressie te behandelen?

Het korte antwoord is een luid en enthousiast ja, hoewel er veel meer onderzoek nodig zal zijn voordat dit een onderdeel van een gerichte behandeling kan zijn.

Ondertussen zijn er veel stappen die thuis kunnen worden genomen om het darmmicrobioom te versterken en de hersenen te genezen:

• Een voedzaam dieet rijk aan gefermenteerd voedsel is een heel goed begin, vooral wanneer er een probiotica supplement van hoge kwaliteit aan wordt toegevoegd.
• Kies voor persoonlijke verzorging op natuurlijke basis die nuttige bacteriën niet uitroeit. Dit wordt vaak over het hoofd gezien als onderdeel van een gezonde microbioom.

Heb je specifieke klachten of heb je behoefte aan meer persoonlijke begeleiding? Dan is het een goed idee om een natuurgeneeskundige of therapeut gespecialiseerd in darmflora in de arm te nemen.

Gebruik jij probiotica? Heb jij een verandering opgemerkt in je geestesgesteldheid?